Skinner' in kumarbaz faresi

Fare laboratuvar hayatının tekdüzeliğinden çok sıkılmıştı. Her sabah  uyanığında, yemek için zil sesini bekleyen komşusuyla ayaküstü kısa bir muhabbet olurdu.

-N’aber Pavlov?

-İyidir, senden n’aber?

-İyidir.

Bu kadardı. Sonra zil çalar, Pavlov yemeğine kavuşurdu. Fare, köpeğe özeniyordu. En azından hayatında bir heyecan vardı: Zil ne zaman çalacak.

Prof. Skinner, Fareye Edimsel Koşullanmayı öğretmişti; mandala bastığında hemen peyniri alabiliyordu, her defasında aynı miktarda, aynı türden peynir.

Öyle çok acıkmasa, mandala bile basmak istemiyordu.

Bunları düşünürken uyku bastırdı.

Rüyasında yine kafesindeydi, önünde mandal devasa büyümüş halde uzanıyordu, ona hayretle bakarken, patisi kendi kendine ileri uzanıp, mandala basıverdi.

Önüne çeşit çeşit peynir döküldüğünü gördü. Kalbi pat pat atmaya başladı, heyecandan bütün vücudu elektriklendi, ağzı kurudu. O sırada pati, durmuyor, bir daha, bir daha basıyor, her seferinde daha fazla geliyordu, peynirler üstüne yığılmaya başlamıştı, kafesten taşıp dışarıya dökülmeye başladılar. Dev mandal gözden kaybolmaya başlamıştı.

Peynirlerin arasında nerdeyse sıkışıp kalmışken “bu kadar yeter” diye bağırıp, onu durdurmaya çalıştı ama Pati bir kez daha basmayı başardı.

Birden kafesin ortasında bir delik açıldı ve bütün peynirler, zeminde, girdaba kapılmış gibi kaybolmaya başladı. Daha bir ısırık bile almamıştı. Son peynirlerden birini yakalamak için atılıp ısırmasıyla acıdan uyanması bir oldu; peynir diye kuyruğunu ısırmıştı. Uyanıp o bomboş kafese geri döndüğünde, bir an daldı sonra kıpırdanıp duran Pati’ ye baktı ve  "Niye durmadın?" dedi.

Artık kafesinde yalnız değildi.